20 μίλια από το Vukovar

Η λέξη ντέρμπι (με αγγλική καταγωγή, από την ομώνυμη πόλη) στην Ελλάδα χρησιμοποιείται καταχρηστικά, καθώς ο όρος αφορά την αντιπαλότητα ομάδων που προέρχονται μόνον από την ίδια περιοχή.

Για παράδειγμα, ένας αγώνας Barcelona – Ρεάλ Μαδρίτης ή Manchester United - Liverpool, δεν μπορεί να είναι ντέρμπι. Αν υπάρχει πάντως μία πόλη στον κόσμο η οποία μπορεί να καυχιέται ότι οι ομάδες της προσελκύουν σχεδόν το σύνολο των φιλάθλων της χώρας, αυτή είναι το Βελιγράδι. Η Σερβία χωρίζεται στα δύο για τα «μάτια» του Ερυθρού Αστέρα και της Παρτίζαν. Η αντιπαλότητα των δύο συλλόγων είναι τεράστια, υπήρξε όμως στο παρελθόν μια συγκεκριμένη περίσταση, στην οποία «οι φωνές τους» ενώθηκαν. Και για αυτήν, θα μιλήσουμε σήμερα.

Οι δυο ομάδες της πρωτεύουσας, σύμφωνα και με το σύνολο των δημοσκοπήσεων που κατά καιρούς έχουν δημοσιευθεί, συγκεντρώνουν σχεδόν το 80%  των φιλάθλων της χώρας, με τους οπαδούς του Ερυθρού Αστέρα να κατέχουν την μερίδα του λέοντος. Σε αγωνιστικό επίπεδο, ο Ερυθρός Αστέρας, θεωρείται διαχρονικά η πιο επιτυχημένη ομάδα της Σερβίας, έχοντας κατακτήσει μάλιστα και ένα κύπελλο πρωταθλητριών καθώς και το διηπειρωτικό την ίδια χρονιά (1991), ενώ η υπεροχή του επεκτείνεται και στις συνολικές κατακτήσεις τίτλων στο εγχώριο πρωτάθλημα. Την τελευταία δεκαετία βέβαια, η Παρτίζαν έχει πάρει το πάνω χέρι, ωστόσο με την φρενήρη εξαγωγή ταλέντων από την γείτονα χώρα, δεν μπορεί να γίνει σοβαρή κουβέντα για το επίπεδο του ανταγωνισμού.

Οι μεταξύ τους αγώνες, σπάνια περιορίζονται στα εντός γηπέδου τεκταινόμενα και αποτελούν πραγματικό στοίχημα για τις αρχές. Παλαιότερα και πριν τον εμφύλιο πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία, το αγωνιστικό τους επίπεδο ήταν υψηλό και οι μεταξύ τους αναμετρήσεις, συναρπαστικές. Πλέον, το σημείο αναφοράς έχει μεταφερθεί από τον αγωνιστικό χώρο στις κερκίδες, δυστυχώς όμως δεν περιορίζεται στην φαντασμαγορική ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι οπαδοί τους, αλλά επεκτείνεται και σε επεισόδια που στο παρελθόν μάλιστα, έχουν κοστίσει και σε ανθρώπινες ζωές, όπως συνέβη το 1999, όταν ένας 17χρονος οπαδός του Ερυθρού Αστέρα εξέπνευσε, δεχόμενος φωτοβολίδα  από την εξέδρα της Παρτίζαν, αλλά και το 2006, όταν ένας οπαδός της Παρτίζαν σκοτώθηκε σε προκαθορισμένο «ραντεβού θανάτου».

Το τέλος του Β' παγκόσμιου πολέμου, σηματοδότησε και την γέννηση των δύο άσπονδων συμπολιτών. Ο Ερυθρός Αστέρας ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1945 από την νεολαία του κομμουνιστικού κόμματος της χώρας και 7 μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ιδρύθηκε και η Παρτίζαν που ξεκίνησε ως η ομάδα του στρατού. Και οι δύο προσδιορισμοί, φυσικά σήμερα δεν υφίστανται και ακούγονται περισσότερο ως κακόγουστο αστείο. Οι φανατικοί οπαδοί της Παρτίζαν, ονομάζονται Grobari, δηλαδή «νεκροθάφτες» προσωνύμιο που απέκτησαν λόγω των χρωμάτων της ομάδας και ιδρύθηκαν το 1970. Αρκετά αργότερα, το 1989, έκαναν την εμφάνιση τους για πρώτη φορά και οι Delije, που σημαίνει «ήρωες» και οι οποίοι αποτελούν από τότε τον πυρήνα των φανατικών του Ερυθρού Αστέρα.

Το 2004, ο Dave Fowler έκανε για λογαριασμό του Observer ένα εκπληκτικό ρεπορτάζ. Ταξίδεψε λοιπόν στο Βελιγράδι, για να μιλήσει από κοντά με κάποιους από τους «πρωταγωνιστές» αυτής της αιώνιας κόντρας. «Για εμάς, καμία σχέση με την Παρτίζαν δεν μπορεί να είναι αποδεκτή» λέει ένας από τους επικεφαλής των συνδέσμων των Delije, ονόματι Πάντζα, στον Fowler. Ο Πάντζα, υπήρξε εκείνος που αναλάμβανε την πρόκληση φθορών σε αυτοκίνητα παικτών της ίδιας του της ομάδας, όταν τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά. Όπως συνέβη και στην περίπτωση του Nemania Vidic. 

Ο κεντρικός αμυντικός (σήμερα της United) όταν ακόμη έπαιζε στον ΕρυθρούΑστέρα, είχε την ατυχή έμπνευση να φωτογραφηθεί παρέα με τον αρχηγό της Παρτίζαν σε μια επίδειξη ρούχων. Φυσικά, η «προδοσία» του δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Το αυτοκίνητο του, πλήρωσε τα «σπασμένα». Ο ίδιος ο Πάντζα, είχε αναλάβει την υπόθεση.

Ο Zoran Timic υπήρξε ο οργανωτής των χορογραφιών (τα γνωστά και ως κορεό) για λογαριασμό του Ερυθρού Αστέρα μέχρι να χάσει την εύνοια του Arkan. Ο ίδιος λέει στον Fowler: «Πρέπει να καταλάβετε ότι το ποδόσφαιρο υπήρξε το προπύργιο της επανάστασης κατά του κομμουνισμού, πολύ πριν ξεκινήσει ο εμφύλιος. Οι οπαδοί του Ερυθρού Αστέρα, ήταν ιδιαίτερα εθνικιστές, πολύ πριν τον πόλεμο».

Το 1990, ο Slobodan Milosevic, τότε πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας, έχοντας αντιληφθεί την δυναμική των Delije, ανέθεσε στον διευθυντή της κρατικής ασφάλειας, να στρατολογήσει τον Zelico Raznatovic, που ήταν ο επικεφαλής των Delije, έτσι ώστε να τους έχει υπό τον έλεγχο του. Ο Raznatovic ήταν γνωστός «στην πιάτσα» με άλλο όνομα. Ήταν ο φοβερός και τρομερός Arkan. 

Ο Αρκάν, μέσα σε έναν χρόνο άρχισε να οργανώνει παραστρατιωτικές ομάδες, τους διαβόητους tigers, με σκοπό να συμμετάσχουν στον πατριωτικό αγώνα αρχικά στην Κροατία και στην συνέχεια στο Κόσοβο. Εκατοντάδες Delije στρατολογήθηκαν στους tigers, στους οποίους όμως συμμετείχαν και πολλοί Grobari!  Ο Igor Todorovic, δημοσιογράφος, εξηγεί: «Πρέπει να συνειδητοποιήσετε πως όση έχθρα και αν υπάρχει μεταξύ Παρτίζαν και Ερυθρού Αστέρα, εδώ στη Σερβία έχουμε ένα ρητό: Σέρβοι ενωμένοι, ποτέ νικημένοι.» Και έχει κάθε λόγο να το ισχυρίζεται, καθώς ο ίδιος έγινε μάρτυρας ενός εκπληκτικού περιστατικού, που συνέβη πίσω, τον Μάρτιο του 1992.

Την ημέρα εκείνη λοιπόν, ο Ερυθρός Αστέρας «φιλοξενούσε» στο Μαρακανά την Παρτίζαν, στα πλαίσια του πρωταθλήματος. Πριν την έναρξη του αγώνα, το κλίμα ήταν, ως συνήθως, εκρηκτικό. Οι Delije καθύβριζαν τους Grobari οι οποίοι απαντούσαν αναλόγως. 

Ξαφνικά, όλα τα συνθήματα σταμάτησαν. Μια ομάδα είκοσι παραστρατιωτικών με επικεφαλής τον Arkan, εισχώρησαν στο πέταλο των Delije και ύψωσαν ένα πανό που έγραφε «20 μίλια από το Vukovar». 

Αμέσως μετά υψώθηκαν άλλα δύο που έγραφαν διαδοχικά: «10 μίλια από το Vukovar» και «Καλώς ήλθατε στο Vukovar». Ακολούθησε σωρεία πανό, που όλα ανέγραφαν τις πόλεις που είχαν περάσει στον έλεγχο του σερβικού στρατού. Μέσα σε μια στιγμή οι οπαδοί της Παρτίζαν και του Ερυθρού Αστέρα ένωσαν τις φωνές τους, φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της Σερβίας. Ειρωνικά θαρρείς, Delije και Grobari συμφιλιώθηκαν προσωρινά, με αφορμή τον …πόλεμο και κάποια τραγικά περιστατικά, που έλαβαν χώρα στο Vukovar.

Το μαρτυρικό Βούκοβαρ σε φωτογραφία του Michael Freeman

Ο αγώνας συνεχίστηκε κανονικά, ωστόσο κανένας από τους 22 ποδοσφαιριστές δεν μπορούσε να έχει το μυαλό του στον αγωνιστικό χώρο, αφού όλοι σάστισαν από την πρωτοφανή κίνηση «ομόνοιας» των μισητών κατά τα άλλα, αντιπάλων οπαδών. «Για μια στιγμή, ήμασταν μονοιασμένοι. Μας ένωνε το κοινό μίσος για τους Κροάτες και η αγάπη για την Σερβία. Πιστεύω ότι αυτό που συνέβη εκείνη την ημέρα, δεν έχει προηγούμενο και αμφιβάλλω αν θα συμβεί ποτέ ξανά στο μέλλον. Είχαμε την αίσθηση, ότι ενώνοντας τις φωνές μας θα αλλάζαμε τον κόσμο», συμπληρώνει ο Todorovic.

Ο Zelico Tomic υπήρξε μέλος του σερβικού κοινοβουλίου. Ο ίδιος είναι ένθερμος υποστηρικτής της Παρτίζαν, αλλά απεχθάνεται τις ακρότητες. «Πρέπει να καταλάβουμε, ότι για να προοδεύσουμε σε αθλητικό επίπεδο, απαιτείται να απομακρύνουμε την διαφθορά, κυρίως από το ποδόσφαιρο. Όταν η Παρτίζαν πούλησε τον Kecman στην PSV, η Phillips είχε υποσχεθεί ότι θα τοποθετήσει νέο σύστημα προβολέων στο γήπεδο μας. Τίποτα δεν έγινε. Ποσά πηγαίνουν και έρχονται, αλλά καταλήγουν στις τσέπες λίγων. Έτσι δεν γίνεται τίποτα και η βία ενισχύεται.»

Ερυθρός Αστέρας και Παρτίζαν, είναι δυο σπουδαίοι, ιστορικοί σύλλογοι και είναι κρίμα να μνημονεύονται μελλοντικά, μόνο για τις ακρότητες των οπαδών στις μεταξύ τους αναμετρήσεις. Αν οι διοικούντες τους, αποφασίσουν να κινηθούν με γνώμονα την δημιουργία και όχι το εύκολο και γρήγορο χρήμα και οι οπαδοί ακολούθως περιοριστούν στις, ομολογουμένως εκπληκτικές παραστάσεις που μπορούν να παρουσιάζουν στις εξέδρες, τότε ίσως το Σέρβικο ποδόσφαιρο, αποκτήσει ξανά σφυγμό.