29 Μαρτίου 2013

Tiqui-taka. Η εξειδίκευση της απλότητας


«Estamos tocando tiqui-taka tiqui-taka» είπε σε κάποια στιγμή ο συγχωρεμένος Andres Montes, περιγράφοντας για λογαριασμό της ισπανικής τηλεόρασης, τον αγώνα της εθνικής Ισπανίας εναντίον της Τυνησίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2006 και κάπως έτσι πιθανολογείται ότι βρήκε τον σύγχρονο ανάδοχο του, ένα από τα πιο διάσημα συστήματα του ποδοσφαίρου, το ίδιο που χάρισε στην Barça (αλλά και στην εθνική Ισπανίας) τόσες επιτυχίες την τελευταία πενταετία.
Πρόκειται ίσως για το πιο εκλεκτό απόσταγμα του totaal voetbal (σ.σ. ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο) το οποίο οραματίστηκε σχεδόν μισό αιώνα πίσω ο Rinus Michels πριν παραδώσει τη σκυτάλη στον Johan Cruyff, μέχρι να φτάσουμε στην πλέον σύγχρονη εκδοχή του, όπως αυτή εκφράστηκε από την ομάδα που δημιούργησαν ο Pep Guardiola και ο Tito Villanova.

Άλλοι το χαρακτηρίζουν συναρπαστικό, ευφυές, και τρομερά δύσκολο στην εφαρμογή του. Κάποιοι (σαφώς λιγότεροι) το βρίσκουν βαρετό. Οι συζητήσεις και οι διαφωνίες μέχρι παρεξηγήσεως επί του θέματος, δίνουν και παίρνουν. Πως προσδιορίζεται αυτή η αγωνιστική φιλοσοφία; Ποια είναι η πραγματική της διάσταση; Είναι άραγε σύνθετη όπως πολλοί ειδικοί ισχυρίζονται ή μήπως όχι;

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΩΝ
Είναι λοιπόν το ποδόσφαιρο που παίζει σήμερα η Barça απλό; Αλήθεια, πως μπορείς να το χαρακτηρίσεις έτσι, όταν με τον τρόπο που αγωνίζονται οι Καταλανοί, έχουν καταρρίψει τόσα στερεότυπα από αυτά, στα οποία είχαμε συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια ή ακόμη και δεκαετίες;

Ψηλοί επιθετικοί-αποδέκτες εκατοντάδων σεντρών, δυναμικοί μέσοι με εντυπωσιακή σωματοδομή, δεν αποτελούν τον κανόνα, αλλά την εξαίρεση στην Ciutat Esportiva. Δεν πέρασε πολύς καιρός από τότε που ακουγόταν η φράση: «όπως παίζει η Barça, θα καταργήσει την θέση του καθαρού επιθετικού». Η μόδα δε, που ήθελε τις ομάδες να αγωνίζονται με δύο καθαρόαιμους αμυντικούς μέσους (ξοδεύοντας απίστευτα ποσά για την απόκτηση παικτών, που τις λέξεις «δημιουργία» και «τεχνική» τις ήξεραν μόνο από λεξικά), φαίνεται ότι έχει περάσει στην λήθη του χρόνου και είναι βέβαιο ότι η παρέα του Xavi και των λοιπών και σ’ αυτό έχουν βάλει το χεράκι τους..

Θυμηθείτε ότι οι blaugrana συνέτριψαν πρόσφατα με 4-0 την Milan, με αμυντική τριάδα αποτελούμενη από έναν κεντρικό αμυντικό, έναν αμυντικό μέσο και έναν αριστερό full back

Οι θέσεις στο γήπεδο, είναι πλέον μια έννοια πολύ σχετική. Την τελευταία δε πενταετία, ο μέσος όρος της κατοχής της μπάλας υπέρ τους, κυμαίνεται μεταξύ του αστρονομικού 60% με 70%, την ώρα που η τροπαιοθήκη στο μουσείο του συλλόγου κοντεύει να λυγίσει από το βάρος του «χρυσού» που κατακτήθηκε στο διάστημα αυτό, από το καμάρι της Καταλονίας.

Πόσο «απλά» λοιπόν μπορεί να προέκυψαν όλα τα παραπάνω; Και αν ακόμη το δεχθούμε, για να επιτευχθεί αυτή η απλότητα, δεν είναι πρώτα απαραίτητο να αποκωδικοποιηθεί το περίπλοκο, το σύνθετο; Επειδή λοιπόν μιλάμε για την Barcelona, το κλειδί της (αρχικής τουλάχιστον) αποκωδικοποίησης, δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στα χέρια ενός ανθρώπου: Του Johan Cruyff.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ CRUYFF
Όταν το 1988 ο Johan Cruyff ανέλαβε την θέση του προπονητή στο FCBarcelona, μία από τις πρώτες κινήσεις του, ήταν να μετατρέψει σε ευαγγέλιο των προπονήσεων τα περίφημα rondos, το γνωστό σε όλους «κορόιδο». Οι παίκτες δεν μπορούσαν τότε να φανταστούν ότι διασκεδάζοντας, μάθαιναν ταυτόχρονα το αλφαβητάρι μιας φιλοσοφίας που έμελλε να αλλάξει το ίδιο το άθλημα.

Ο σκοπός του Cruyff μέσω της συγκεκριμένης άσκησης, ήταν να μάθουν οι ποδοσφαιριστές να συνεργάζονται αλλάζοντας πάσες με ακρίβεια χιλιοστού και να κινούνται ταυτόχρονα μέσα σε ελάχιστο χώρο, με απώτερο στόχο την διατήρηση της κατοχής και άρα των πρωτοβουλιών στους αγώνες, εξαναγκάζοντας τους αντιπάλους να κινούνται σε συγκεκριμένους χώρους στο γήπεδο. Με άλλα λόγια: Θέλεις να ορίζεις εσύ την τύχη σου; Πρέπει να έχεις την μπάλα στα πόδια σου. Απλή άσκηση λοιπόν, με σύνθετη όμως αποστολή!

«Rondosrondosrondos. Κάθε μέρα. Είναι η καλύτερη άσκηση. Μαθαίνεις να είσαι υπεύθυνος και να μην χάνεις την μπάλα». Xavi Hernandez

Αν σας ακούγεται οξύμωρο, ακούστε κι’ αυτό: Ο Cruyff (που δεν υπήρξε ποτέ του μια εύκολη στην ανάγνωση της, προσωπικότητα) θεωρούσε πάντα αχρείαστη την «επιπλέον πάσα» καθώς σύμφωνα με τον ίδιο, κάτι τέτοιο αυξάνει δραματικά την πιθανότητα ενός λάθους. Για τον ιπτάμενο Ολλανδό μια ομάδα για να αυξήσει τις πιθανότητες της να πετύχει γκολ, πρέπει να σουτάρει το συντομότερο δυνατό. Το γκολ που επιτυγχάνεται με τον λιγότερο δυνατό κόπο και χωρίς αχρείαστα ρίσκα, είναι για τον ίδιο, το ιδανικό γκολ. Η απλότητα αυξάνει την αποτελεσματικότητα! Όπως χαρακτηριστικά έχει δηλώσει:

«Οι παίκτες αρτίστες είναι απαραίτητοι σε μια ομάδα, στερούνται όμως αποτελεσματικότητας, καθώς στην προσπάθεια τους να παράγουν τέχνη, πολλές φορές κάνουν τα εύκολα δύσκολα.» Johan Cruyff

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Cruyff και οι διάδοχοι του, δεν ενδιαφέρονται για το θέαμα. Αντίθετα πιστεύουν σε έναν συγκεκριμένο τρόπο παιχνιδιού που συνδυάζει και τα δύο: Εκτός από το αποτέλεσμα, ο κόσμος θα πρέπει να απολαμβάνει και θέαμα. Και αν το αποτέλεσμα τελικά δεν είναι το επιθυμητό, τότε η ομάδα θα πρέπει να πέσει ακολουθώντας πιστά το δόγμα της. Και αυτό, είναι αδιαπραγμάτευτο και έχει φυσικά ξεσηκώσει άλλη σειρά συζητήσεων, από ειδικούς που ισχυρίζονται ότι όταν κάτι πηγαίνει στραβά, η Barça δεν έχει εναλλακτικό σχέδιο, δεν έχει plan B. Η εξήγηση γι’ αυτό προκύπτει από όσα αναφέραμε παραπάνω: Το plan B το απαγορεύει η ίδια η φιλοσοφία του συλλόγου!  

Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥ XAVI
Ο Xavi Hernandez, ένας ιεραπόστολος του δόγματος αυτού, συνηθίζει να λέει προσπαθώντας να εξηγήσει την φιλοσοφία της ομάδας: «I get the balli pass the ball». Ο Xavi χρησιμοποιεί πολύ προσεκτικά τις λέξεις του: «παίρνω την μπάλα, δίνω την μπάλα», στοχευμένα όμως και όχι απλά τυχαίνει να την πάρω και την ξεφορτώνομαι όπως όπως. Ακούγεται απλό, δείτε όμως τι συμπληρώνει ο ίδιος:

«Σκέφτομαι γρήγορα, ψάχνω για χώρους. Όλη την ημέρα. Εδώ; Όχι. Εκεί; Όχι. Σκ..α εκεί υπάρχει αμυντικός, βρες άλλη επιλογή. Όσοι δεν έχουν παίξει ποδόσφαιρο, δεν μπορούν να καταλάβουν πόσο δύσκολο είναι αυτό, να ψάχνεις δηλαδή για χώρους. Βλέπω τον χώρο και δίνω την πάσα. Αυτό κάνω.» Xavi Hernandez

Προσπαθώντας να δούμε το πόσο διαφορετικά μπορεί να αντιλαμβάνεται κανείς την έννοια της απλότητας, ας δώσουμε ένα παράδειγμα: για έναν φυσικό, πολλά φαινόμενα είναι απόλυτα κατανοητά, επειδή ακολουθεί πιστά τους νόμους της φυσικής. Για κάποιον όμως που δεν έχει ιδέα από φυσική, τα ίδια φαινόμενα είναι ανεξήγητα και τα αντιμετωπίζει με δέος. Οι δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες, δεν αλλάζουν την πραγματικότητα: οι νόμοι της φυσικής είναι αυτοί που είναι. Έτσι και ο τρόπος που αγωνίζεται η Barça, είναι αυτός που είναι.

Για κάποιους παραμένει μια περίπλοκη, σύνθετη και δύσκολη στην εφαρμογή της, τακτική χορογραφία που έχει προκύψει μέσα από μια μακρόχρονη διαδικασία και για κάποιους άλλους, είναι ένα υπερεκτιμημένο σύστημα και η αποτελεσματικότητα του αποδίδεται στην συγκυρία της ταυτόχρονης παρουσίας πολλών ταλαντούχων ποδοσφαιριστών. Αποκλείεται όμως να είναι συνάρτηση και των δύο;

ΑΠΛΟΤΗΤΑ,Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ
Η Barça σε αντίθεση με τις περισσότερες ομάδες στην Ευρώπη, παίζει ένα έμμεσο ποδόσφαιρο με ανάπτυξη που ξεκινά από πίσω προς τα εμπρός και έχοντας και τους 11 παίκτες (ναι, ΚΑΙ τον τερματοφύλακα) να κινούνται σχεδόν ταυτόχρονα, σαν άλλο Bolsoi, θαρρείς και είναι δεμένοι μεταξύ τους με ένα αόρατο σκοινί.

Φανταστείτε ένα μεγάλο κοπάδι ψαριών που κινείται σαν ένα σώμα. Αυτό απαιτεί υπομονή, πειθαρχία, τυφλή εμπιστοσύνη μεταξύ των παικτών, αντοχή και πολύ περισσότερες πάσες. Το τελευταίο είναι βούτυρο στο ψωμί για παίκτες που στο σύνολο τους, μεγαλώνουν με αυτή την φιλοσοφία, περνώντας για μεγάλο χρονικό διάστημα από την περίφημη Masia. Το «τίκι τάκα» είναι παιχνίδι ασταμάτητης κυκλοφορίας και  αφόρητης πίεσης ψηλά, ταυτόχρονα.

«Κερδίζουμε την μπάλα 30 μέτρα από την εστία του αντιπάλου, όχι 80» Pep Guardiola

Passing game και pressing game μαζίΠολλές φορές η προσπάθεια για τον έλεγχο της μπάλας φτάνει στα όρια της εμμονής, υπερβαίνοντας ακόμη και τον αυτοσκοπό του αθλήματος, που δεν είναι άλλος από το γκολ.

«-Ξέρετε γιατί η Barça επανακτά τόσο εύκολα την μπάλα; Επειδή όταν την χάνει, οι παίκτες της δεν χρειάζεται να τρέξουν παραπάνω από 10 μέτρα για να την ξανακερδίσουν, αφού οι πάσες τους δεν είναι ποτέ μεγαλύτερες των 10 μέτρων!» Johan Cruyff

Το δόγμα της πάσας, που εφάρμοσε η Barça ως μια απλή ιδέα για να επιτυγχάνονται γκολ με πιο εύκολο τρόπο, εξελίχθηκε σε μια ολοκληρωτική θεωρία για το ποδόσφαιρο, η οποία κυριαρχεί σε όλους τους τομείς του παιχνιδιού: Στην επίθεση, στην άμυνα και στην κατοχή, δηλαδή στον απόλυτο έλεγχο του ρυθμού και κατ’ επέκταση του αγώνα. Μια από τις σημαντικότερες αιτίες αυτής της μεταμόρφωσης, είναι και το ταλέντο αυτής της γενιάς των παικτών. Οι δεξιότητες του Messi είναι εξωπραγματικές για να περιορίζονται σε έναν τόσο απλό τρόπο παιχνιδιού, ενώ η οξυδέρκεια των XaviIniesta και Busquets είναι πέραν του φυσιολογικού.

ΕΚΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΛΟΙΠΟΝ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΣΥΝΤΑΓΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ. Ακριβώς επειδή το ίδιο το σύστημα είναι απλό στην σύλληψη του, δίνει τρομερά περιθώρια σε αυτούς τους χαρισματικούς παίκτες, για να το μετατρέψουν σε όσο πιο σύνθετο και περίπλοκο επιθυμούν, ξεδιπλώνοντας το ταλέντο τους! Η ΑΠΛΟΤΗΤΑ ΤΕΛΙΚΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ. 

ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΗ Η ΒΑΡΕΤΗ;
Για τον υπογράφοντα (που θαυμάζει αυτή την αγωνιστική φιλοσοφία) το ερώτημα που ακολουθεί δεν υφίσταται καν, ωστόσο αυτό ελάχιστα απασχολεί τον ουδέτερο παρατηρητή: Είναι τελικά ο τρόπος που αγωνίζεται η Barcelona συναρπαστικός ή είναι βαρετός;

Κατά την γνώμη μου, τέσσερις είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τελικά την κρίση του καθενός από εμάς, σε σχέση με το πώς αντιλαμβανόμαστε τις δύο παραπάνω έννοιες και αυτοί είναι οι εξής:
1ον Η νοοτροπία μας, δηλαδή οι παραστάσεις και το υπόβαθρο μας, όπως αυτό διαμορφώνεται ανάλογα με την κοινωνία στην οποία μεγαλώνουμε
2ον Οι γνώσεις μας για το άθλημα
3ον Ο λόγος για τον οποίο παρακολουθούμε ποδόσφαιρο και
4ον Τι προσδοκούμε να αποκομίσουμε παρακολουθώντας έναν αγώνα.

Η προσωπικότητα του καθενός από εμάς, αντανακλά απευθείας στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε το ποδόσφαιρο που αποδίδει η BarcelonaΚαι δεν χρειάζεται κανείς να είναι προπονητής ή ειδικός για να έχει μια συγκεκριμένη φιλοσοφία.

Η φιλοσοφία μας, δεν είναι τίποτα περισσότερο από την άθροιση και αξιολόγηση των προσωπικών μας βιωμάτων και της προσωπικότητας μας.

Γι’ αυτό ακριβώς, θα υπάρχουν πάντα αυτοί που θα μνημονεύουν, θα θεωρούν συναρπαστική και θα θαυμάζουν την Barça του «τίκι - τάκα» και κάποιοι άλλοι που θα τους είναι από αδιάφορη και βαρετή, έως αντιπαθής. Σε όποια κατηγορία και αν ανήκει κανείς, ένα είναι το σίγουρο: Αυτή η ομάδα, έχει αφήσει μια σημαντική κληρονομιά στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου