Η σημασία της 11ης Σεπτεμβρίου για την Καταλωνία

L Onze de Setembre. Πίνακας του Estruch

Στο άκουσμα της ημερομηνίας 11^η Σεπτεμβρίου ή αλλιώς 9/11, το μυαλό των περισσότερων πηγαίνει στα θλιβερά γεγονότα του 2001, με την πτώση των δίδυμων πύργων στις Η.Π.Α. Λίγοι γνωρίζουν ότι η ημερομηνία αυτή, είναι συμβολική από πολύ παλαιότερα για έναν άλλο λαό. Τους Καταλανούς.  

Ουσιαστικά πρόκειται για την ημέρα εθνικής μνήμης της Καταλωνίας και αναφέρεται στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Βαρκελώνη τον Σεπτέμβριο του 1714. Το τέλος της πολιορκίας της περίφημης πόλης κατά την διάρκεια του πολέμου της διαδοχής, εορτάστηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 19^ου αιώνα. Αντίπαλοι ήταν η Γαλλική και η Ισπανική μοναρχία από την μία μεριά και η Αυστρο-Ουγγρική αυτοκρατορία με την Αγγλία από την άλλη. Η Καταλωνία που συμμετείχε στον πόλεμο στο πλευρό του αρχιδούκα Καρόλου της Αυστρίας, υπέστη και αυτή τις συνέπειες της ήττας.

Οι Catalanistas επέλεξαν την ημερομηνία αυτή, καθώς με τη νίκη των Βουρβώνων, σηματοδοτήθηκε το τέλος ενός συνομόσπονδου κράτους που λειτουργούσε υπό την αιγίδα της ισπανικής μοναρχίας μεν, αλλά επέτρεπε κάποιες ελευθερίες στους Καταλανούς και το οποίο αντικαταστάθηκε από ένα άλλο, τελείως απολυταρχικό, το οποίο καταδίκασε την Καταλωνία σε μια μακρά περίοδο πολιτικής και οικονομικής αδράνειας, αλλά σήμανε επίσης και την οριστική της διάσπαση με άλλες δύο περιοχές με κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά, την Βαλένθια και τις Βαλεαρίδες Νήσους.

Ο πολιτιστικός βιασμός όμως, δεν τελείωσε εκεί για τους Καταλανούς. Οι Βουρβώνοι επέβαλαν την χρήση της ισπανικής γλώσσας ως επίσημη, απαγορεύοντας την χρήση της καταλανικής που ήταν (και είναι) αυτή που χρησιμοποιείται σε αυτές τις περιοχές. Η 9/11 είναι ουσιαστικά για τους Καταλανούς ημέρα μνήμης της χαμένης ανεξαρτησίας τους. Προσδιορίζει με λίγα λόγια την μνήμη της Καταλωνίας ως ελεύθερη εθνική κοινότητα που στην συνέχεια έγινε Επαρχία του ισπανικού στέμματος, υποφέροντας βάναυσα από απαγορεύσεις και συντονισμένες προσπάθειες του κεντρικού κράτους, με στόχο την αφομοίωση της με την υπόλοιπη Ισπανία.

Το 1980 μετά το θάνατο του Franco και τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές το ανακτημένο καταλανικό κοινοβούλιο, όρισε την 11^η Σεπτεμβρίου ως ημέρα εθνικής εορτής της Καταλονίας. Στο άρθρο 8.1 του καταστατικού της καταλανικής αυτονομίας (2006) η Καταλονία ορίζεται ως εθνότητα με δική της σημαία και ύμνο. Στο άρθρο 8.3 ορίζεται και η 11^η Σεπτεμβρίου ως εθνική εορτή. Η Καταλονία είναι ένα χωνευτήρι μιας ποικιλόμορφης κοινωνίας, αυτό όμως δεν αναιρεί καθόλου την καταλανική της ταυτότητα. 

Η Καταλονία υπέφερε πάντα. Στον 20^ο αιώνα έζησε τις συνέπειες ενός εμφυλίου πολέμου και δύο δικτατοριών (Primo de Rivera 1923-1931 και Francisco Franco 1939-1975) και η μοναδική εξαετία της πολιτικής της αυτονομίας (1931-1939) έληξε με την εκτέλεση του επικεφαλής της Καταλανικής κυβέρνησης, Lluis Companys από φασιστικό απόσπασμα.

Μόνο από τις αρχές του 1980 ξεκίνησε να εκφράζεται πιο ελεύθερα ο καταλανισμός ως μαζικό κίνημα  υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους. Στα 32 χρόνια που λειτουργεί πλέον το καταλανικό κοινοβούλιο και παρά τις πολλές εσωτερικές συγκρούσεις, έχει καταφέρει να κρατήσει ζωντανό το καταλανικό εθνικό αίσθημα, υπερασπίζοντας τα προνόμια, τις ελευθερίες και την πολιτιστική κληρονομιά των Καταλανών.

Η Καταλωνία δεν είναι μια ρομαντική αφηρημένη έννοια, αλλά ένα ιστορικό ευρωπαϊκό έθνος της δυτικής Μεσογείου, το οποίο ούτε μπορεί, ούτε και θέλει να αγνοεί το παρελθόν της. Αυτή είναι λοιπόν και η έννοια της 11^ης Σεπτεμβρίου για τους Καταλανούς. Η απόδοση τιμών σε όσα τους ενώνουν σαν μια εθνική κοινότητα : Η κοινή γλώσσα, η κοινή ιστορία, η κοινή πολιτιστική κληρονομιά και τελικά η κοινή πατρίδα. Αυτή ήταν άλλωστε πάντα και η κουλτούρα του Καταλανισμού.

Το μνημείο Fossar de les Moreres.
Φωτογραφία από το προσωπικό μου αρχείο.

Υ.Γ. Τα στοιχεία που παραθέτω σε αυτό το άρθρο, βασίζονται σε κείμενο του κυρίου Augusti Colomines, καθηγητή σύγχρονης ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης.